Το τελευταίο χρονικό διάστημα, ενόψει της πλέον πρόσφατης διεθνούς οικονομικής κρίσης, ολοένα και αυξάνονται οι συζητήσεις στη χώρα μας περί ενίσχυσης των λεγόμενων Start Up επιχειρήσεων, ενώ πολυάριθμες μελέτες και εκδηλώσεις πραγματοποιούνται σχετικά με ζητήματα που απασχολούν την Νεοφυή Επιχειρηματικότητα. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να εξετάσουμε τους τρόπους δημιουργίας start up επιχειρήσεων, να αποδώσουμε τα κριτήρια χαρακτηρισμού αυτών ως νεοφυών και να καταθέσουμε τρόπους αποτελεσματικής χρηματοδότησής τους, η οποία θα συνδράμει καθοριστικά στην ανάπτυξη και λειτουργία τους, υπό το σημερινό καθεστώς αυξημένου επιχειρηματικού ανταγωνισμού.
Νεοφυής επιχείρηση (Start-Up) είναι ένας προσωρινός οργανισμός που σχηματίζεται με σκοπό την ταχεία ανάπτυξη, χρησιμοποιώντας ένα επαναλαμβανόμενο και επεκτάσιμο επιχειρηματικό μοντέλο. Βασικό χαρακτηριστικό αυτών των επιχειρήσεων είναι ο γρήγορος ρυθμός ανάπτυξης και οπωσδήποτε ύπαρξη καινοτομίας. Αναλυτικότερα, τα κριτήρια που χαρακτηρίζουν μια επιχείρηση ως νεοφυή είναι τα ακόλουθα:
Η αρχική μορφή της επιχείρησης είναι προσωρινή και λειτουργεί υπό τη βάση ενός επενδυτικού πλάνου που προβλέπει τη μετέπειτα εξέλιξη της σε κανονική / τυπική επιχείρηση. Η μέση διάρκεια «ζωής» της είναι περίπου το ένα έτος, καθώς σε δύο το πολύ χρόνια θα πρέπει να έχει αποκτήσει δομή και λειτουργίες κανονικής επιχείρησης. Με την ταυτόχρονη υλοποίηση του επενδυτικού πλάνου, οι ιδρυτές θα πρέπει να αποφασίσουν και το είδος της νομικής μορφής που θα πάρει το εγχείρημά τους. Συνηθέστερα επιλέγονται οι νομικές μορφές Ε.Π.Ε. και Ι.Κ.Ε., εξαιτίας της νομικής και λογιστικής τους ευελιξίας, ενώ στη συνέχεια παρέχεται η δυνατότητα μετατροπής τους σε όλες τις άλλες εταιρικές μορφές.
- Η έννοια του «επαναλαμβανόμενου επιχειρηματικού μοντέλου» που αναφέρεται στον ορισμό σημαίνει ότι το προϊόν ή η υπηρεσία που θα δημιουργηθεί, θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ή να χρησιμοποιείται από τους πελάτες της εταιρείας χωρίς μετατροπές.
- Το κοινό στο οποίο απευθύνεται το προϊόν ή η υπηρεσία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλο, ώστε να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις ραγδαίας - δυναμικής ανάπτυξης.
- Υφίσταται ένα καινοτόμο στίγμα: o λόγος ύπαρξής της είναι να προσφέρει μια λύση σε συγκεκριμένο πρόβλημα ή μια επιθυμία των πελατών της, που συνήθως σχετίζεται με προϊόντα και υπηρεσίες τεχνολογίας.
Σύμφωνα με τα ανωτέρω ο όρος «start up» θα μπορούσε να δοθεί σε πλήθος επιχειρήσεων που συνδέονται με υψηλή ανάπτυξη, έχουν τεχνολογικό προσανατολισμό και επιδιώκουν να δημιουργήσουν μία νέα αγορά ή να εξελίξουν δυναμικά μία ήδη υπάρχουσα. Ένα γνωστό σε όλους μας παράδειγμα πολύ επιτυχημένης ξένης start up αποτελεί η “Yahoo”, ενώ δεν εκλείπουν και παραδείγματα τέτοιων επιχειρήσεων στο ελλαδικό χώρο:
- HELIC – Είναι η εταιρεία που ευθύνεται για την εξάλειψη των φραγμών στα «έξυπνα» τηλέφωνα σε παγκόσμιο επίπεδο. Ιδρύθηκε το 1994 και μερικά χρόνια αργότερα, ένας επενδυτής από τις ΗΠΑ διέθεσε το αρχικό κεφάλαιο για την έρευνά τους. Αυτή η κεφαλαιακή ενίσχυση οδήγησε στην ανάπτυξη εργαλείων λογισμικού, τα οποία χρησιμοποιούν σήμερα σχεδιαστές σε όλον τον κόσμο για να σχεδιάσουν ασύρματα τσιπ που συνδέουν τα «έξυπνα» τηλέφωνα με ακουστικά ή ζώνες Wi-Fi (hot spots), λειτουργούν ως ραδιόφωνα FM ή παρέχουν υπηρεσίες GPS.
- TAXIBEAT – Μια ελληνική Start-Up βρίσκεται πίσω από τη δημιουργία της εφαρμογής Taxibeat, που σας επιτρέπει να επιλέξετε το πλησιέστερο ταξί με βάση ορισμένα επιθυμητά χαρακτηριστικά. Όταν επιλέγετε ταξί, η εφαρμογή εντοπίζει αμέσως το σημείο όπου βρίσκεστε, έτσι ο οδηγός ταξί γνωρίζει από πού θα σας παραλάβει. Η υπηρεσία Taxibeat λειτουργεί στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, στο Παρίσι, στην Πόλη του Μεξικού, στο Ρίο ντε Τζανέιρο, στο Σαν Πάολο κ.α.
- CONSTELEX – Με χρηματοδότηση από την ΕΕ και στήριξη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, η Constelex, μια μικρή Start-Up, που δημιουργήθηκε πριν από λίγα χρόνια, σχεδιάζει και αναπτύσσει ενισχυτές οπτικών ινών και φωτονικά συστήματα για μελλοντικά οπτικά τηλεπικοινωνιακά δίκτυα. Πέραν των επίγειων τηλεπικοινωνιακών συστημάτων, οι τεχνολογίες της Constelex μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην τηλεπισκόπηση και σε άλλες δορυφορικές εφαρμογές. Πριν από λίγο καιρό, η Constelex εξαγοράστηκε από τον σημαντικό ευρωπαϊκό όμιλο κατασκευής οπτικών συστατικών και συστημάτων, Gooch & House go.
Η δημιουργία μιας Start-Up επιχείρησης μπορεί συνοπτικά να υλοποιηθεί σύμφωνα με τα βήματα που αναλύονται κατωτέρω. Η διαδικασία αρχίζει με τη σύλληψη της ιδέας και ολοκληρώνεται με την υλοποίησή της. Περιλαμβάνει απαραιτήτως τη λεπτομερή σχεδίαση του επιχειρηματικού μοντέλου (business plan) και φυσικά την ανεύρεση χρηματοδότησης. Συνοπτικά, η δημιουργία μιας νεοφυούς επιχείρησης περιλαμβάνει:
- Την ιδέα - εντοπισμό της επιχειρηματικής ευκαιρίας
- Tον έλεγχο της επιχειρηματικής προοπτικής (Δημιουργία ιδρυτικής ομάδας, ανάπτυξη αρχικού προϊόντος)
- Tην ανεύρεση χρηματοδότησης
- Tην ίδρυση της εταιρείας και τον καθορισμό της εσωτερικής (εταιρικής) κουλτούρας (εταιρική διακυβέρνηση)
- Την αποσαφήνιση των διαδικασιών και την οργάνωση μέσω συστημάτων διαχείρισης δεδομένων
- Την ανάπτυξη προϊόντος με βάση το επιχειρηματικό πλάνο και την αξιολόγηση της αγοράς
- Τη δημιουργία δικτύου πωλήσεων με βάση τα χαρακτηριστικά του προϊόντος και την ανάπτυξη σχεδίου προώθησής του
- Την υποστήριξη και εξυπηρέτηση πελατών
Κομβικής σημασίας για την έρευνα, ανάπτυξη και εξέλιξη μιας start up επιχείρησης αποτελεί η χρηματοδότησή της. Οι νεοφυείς επιχειρήσεις παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαμηλό κόστος υλοποίησης, το οποίο όμως συνδυάζεται με υψηλό ρίσκο, καθώς επιχειρείται η ανάπτυξη μία καινοτομίας που θα πρέπει να αναδειχθεί σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Παρόλα αυτά, σε περίπτωση που το εγχείρημα επιτύχει θα επιφέρει και αρκετά υψηλή απόδοση. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη δυνατότητα επέκτασής τους με μικρή δαπάνη κεφαλαίου και περιορισμένες ανάγκες σε εργατικό δυναμικό και εγκαταστάσεις, μπορεί να προσελκύσει, με τις κατάλληλες ενέργειες των ιδιοκτητών μιας start up, επενδυτές από όλο τον κόσμο. Όταν μια νεοφυής επιχείρηση περάσει το στάδιο της εισαγωγής στην αγορά για να μπορέσει να συνεχίζει να αναπτύσσει την ιδέα της θα πρέπει να βρει χρηματικά κεφάλαια, τα οποία θα καλύψουν τις ανάγκες που έχει. Υπάρχουν διάφορες πηγές χρηματοδότησης τις οποίες μπορεί να αξιοποιήσει μια start-up. Οι πιο διαδεδομένες από αυτές είναι:
- Oι Επιχειρηματικοί Άγγελοι (Angels Investors), είναι ιδιώτες επενδυτές που επιθυμούν να επενδύσουν στην επιχείρηση έναντι ενός ανταλλάγματος (πχ. απόκτηση μετοχών, συνήθως προνομιούχων μετοχών με δικαίωμα ψήφου ή συμμετοχή τους στη διοίκηση της εταιρείας ή μερίσματα επί των κερδών σε συνδυασμό με άλλα προνόμια). Αυτή η μορφή χρηματοδότησης προϋποθέτει σχέση εμπιστοσύνης, καθώς πρέπει οι ιδιοκτήτες της start up να μοιραστούν την ιδέα τους με τους ΕΑ σε πρώιμο στάδιο και να τους παραχωρήσουν εταιρικό μερίδιο ή μετοχές. Πολύ συχνό εμφανίζεται το ενδεχόμενο οι ΕΑ να ζητούν να εμπλακούν ενεργά στη διοίκηση της εταιρείας σε βαθμό που να είναι σαν συνέταιροι με τους ιδρυτές.
- Τα Openfund και StartTech Ventures διαφόρων τραπεζών.
- Τα κεφάλαια που προέρχονται από ειδικές χρηματοδοτικές πλατφόρμες Crowdfunding όπως τα Groopio, Give & Fund κλπ. Σε ελληνική απόδοση είναι η «χρηματοδότηση από το πλήθος» ή «διαδικτυακή μικροχρηματοδότηση». Είναι ένας νέος και ανερχόμενος τρόπος χρηματοδότησης εταιρειών που χρησιμοποιούν online πλατφόρμες για να υποβάλλουν το αίτημα για crowdfunding και να συλλέξουν κεφάλαια. Ο δημιουργός της καμπάνιας παρουσιάζει την ιδέα του απευθείας στο κοινό, καθορίζει πακέτα χρηματοδότησης και προσφέρει αντίστοιχα προνόμια «perks» ως κίνητρα για το κοινό. Δημοφιλείς πλατφόρμες είναι επίσης το Kickstarter και Indiegogo. Βασικό πλεονέκτημα του κλασικού crowdfunding είναι ότι εκείνοι που θα επενδύσουν δεν αποκτούν μερίδιο ή μετοχές στην εταιρεία και ο επιχειρηματίας διατηρεί τον απόλυτο έλεγχο. Μια επιτυχημενη καμπάνια crowdfunding είναι δελεαστική για τους ΕΑ και τους VCs, αφού δείχνει ζήτηση στην αγορά, κι επιτρέπει ταυτόχρονα στον επιχειρηματία να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα για το προϊόν ή την υπηρεσία του κατά τη διάρκειά της. Αυτός ο τρόπος χρηματοδότησης συνιστάται στα ξεκινήματα της εταιρείας. Ο επιχειρηματίας μπορεί να αποσπάσει κεφάλαια βραχυπρόθεσμα, αλλά δε θα μπορεί να χρηματοδοτήσει τα επόμενα στάδια με crowdfunding. Μια δουλεμένη ιδέα, μια οργανωμένη καμπάνια, καλή παρουσίαση σε σωστά επιλεγμένη πλατφόρμα και έξυπνη χρήση των social media μπορούν να φέρουν εντυπωσιακά αποτελέσματα.
- Τα Επιχειρηματικά Κεφάλαια (Venture Capitals). Τα κεφάλαια αυτά προέρχονται από επενδυτικά fund (οργανωμένα δίκτυα επενδυτών) τα οποία έχουν πολύ μεγάλη πρόσβαση σε χρηματικούς πόρους και ασχολούνται με επενδύσεις υψηλού ρίσκου. Η μορφή αυτή χρηματοδότησης είναι η πλέον δημοφιλέστερη αλλά και η πιο απαιτητική. Οι Venture Capitalists θα επενδύσουν θαρραλέα με πολύ μεγαλύτερα ποσά συγκριτικά με τους ΕΑ. Από την άλλη όμως, οι ΕΑ θα επενδύσουν σε μια ιδέα, ενώ οι VCs θα επενδύσουν αφού η εταιρεία έχει κάνει τα πρώτα της βήματα κι έχει να επιδείξει αποτελέσματα και πρόοδο. Η εμπειρία των διαχειριστών start-up έχει δείξει ότι τα fund αυτά πείθονται πολύ δύσκολα αλλά όταν κάποια επιχείρηση καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους, θα έχει πρόσβαση σε τεράστιο αριθμό κεφαλαίων με την αυστηρή προϋπόθεση της απόλυτης πειθαρχίας στο επιχειρηματικό σχέδιο (business model) και τα χρονοδιαγράμματα με στόχο την κερδοφορία. Κατά τα λεγόμενα στη γλώσσα της αγοράς, οι VCs θα επενδύσουν "big money" αλλά σε καμία περίπτωση "easy money". Οι επενδύσεις γι'αυτούς είναι «business». Θα υπολογίσουν τα πάντα διεξοδικά, θα επιβάλλουν κανόνες και ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα μέσα στο οποίο η εταιρεία σας θα πρέπει να τους αποφέρει το επιθυμητό κέρδος για την επένδυση που έκαναν. Οι VCs θα πάρουν τη μερίδα του λέοντος από άποψη μετοχικού κεφαλαίου και μεριδίων και θα έχουν ενεργή συμμετοχή στις αποφάσεις της επιχείρησης, αφού σταθερά προσβλέπουν στο μεγιστοποίηση του κέρδους τους. Το κέρδος γι' αυτούς μεταφράζεται στην επικερδέστερη πώληση της εταιρείας στην οποία πολύ πιθανό και να πιέσουν, όταν οι αριθμοί το υποδείξουν.
Ένας καλός τρόπος για να προσελκύσουν κεφάλαια οι διαχειριστές των νεοφυών επιχειρήσεων είναι να κάνουν γνωστή την καινοτομία τους στο ευρύ κοινό. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της συμμετοχής σε διαγωνισμούς που διοργανώνονται από Πανεπιστήμια ή ανεξάρτητους φορείς που σχετίζονται με την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Το επενδυτικό περιβάλλον παρέχει ολοένα και περισσότερους τρόπους χρηματοδότησης κι ευνοεί την είσοδο νέων και μικρών επιχειρήσεων. Καλό θα είναι ο επιχειρηματίας να κάνει σωστή έρευνα προκειμένου να δει ποιοι τρόποι του ταιριάζουν, να μην εστιάσει μόνο σε έναν ή δύο και να μη διστάσει να χρησιμοποιήσει περισσότερους τρόπους ταυτόχρονα. Μην ξεχνάτε ότι η φαντασία και η ευστροφία απαιτούνται τόσο στο δημιουργικό όσο και στο επιχειρηματικό κομμάτι προκειμένου να πετύχετε.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας οι νεοφυείς επιχειρήσεις του Ισραήλ είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες σε χώρες όπως η ΗΠΑ, Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς εκεί μπορούν να έχουν μια πολύ έντονη δραστηριότητα στον επιχειρηματικό χώρο. Σε ότι αφορά την Ευρώπη, η Γαλλία, Ιταλία και Πορτογαλία βρίσκονται σε ένα πολύ καλό σημείο με την Ισπανία μάλιστα να βρίσκεται στην πρώτη δεκάδα. Η Ελλάδα με βάση την παγκόσμια κατάταξη του 2019 ήταν στην 42η θέση ενώ για το 2020 υποχώρησε κατά δύο θέσεις με τα στοιχεία να δείχνουν ότι το οικοσύστημα των startup επιχειρήσεων στην χώρας μας βρίσκεται σε ένα στάδιο ωρίμανσης και έχει ανασταλεί ως έναν βαθμό η ανοδική τους πορεία. Η πανδημία ωστόσο και ο συνακόλουθος κλυδωνισμός της επιχειρηματικότητας στη χώρα μας οδήγησε τους θεσμικούς φορείς προς την κατεύθυνση αναζήτησης τρόπων ενίσχυσης του οικοσυστήματος των start up επιχειρήσεων. Ως εκ τούτου, «γεννήθηκαν» ευκαιρίες ειδικά για τις start-up που δραστηριοποιούνται στον χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου, του e-delivery, την εξ΄ αποστάσεως εκπαίδευση, τις υπηρεσίες streaming και ιατρικής τεχνολογίας να επανενταχθούν στο στίβο της επιχειρηματικότητας. Παρόλα αυτά θα χρειαστεί οπωσδήποτε μία ευρύτερη ενίσχυση του οικοσυστήματος των νοεφυών επιχειρήσεων από μέρους της Πολιτείας, ώστε η προσπάθεια αυτή να μπορέσει να είναι υλοποιήσιμη από μεγαλύτερο μέρος του επιχειρηματικού κόσμου.
Ας μη ξεχνάμε άλλωστε ότι με την ψηφιακή εποχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης ο παραδοσιακός τρόπος λειτουργίας των επιχειρήσεων βρίσκεται στο στάδιο της κάμψης του, με αποτέλεσμα οι start-up επιχειρήσεις να ανάγονται σε ένα πολλά υποσχόμενο τμήμα αυτής της αλλαγής. Παρόλα αυτά στην Ελλάδα το μείζον πρόβλημα έγκειται στη εύρεση χρηματοδοτικών πόρων, με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν πολλά στο «επιχειρείν» να σταματούν την λειτουργία τους λόγω έλλειψης κεφαλαίων. Όπως αναφέρει στην εφημερίδα “Καθημερινή” ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ερευνών StartupBlink, Eli David «σε μία σχετικά μεγάλη χώρα όπως η Ελλάδα, υπάρχουν μόνο δύο βασικά κέντρα ανάπτυξης νεοφυών επιχειρήσεων, η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη». Κατά τον ίδιο χρειάζεται «η είσοδος περισσότερων πόλεων στη διαδικασία ανάπτυξης νεοφυών επιχειρήσεων, γεγονός που θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα του κρατικού μηχανισμού». Αξίζει να σημειωθεί τέλος ότι οι Βιοεπιστήμες, ο Τουρισμός, το Περιβάλλον & Ενέργεια, η Αγροδιατροφή και η Ανάλυση δεδομένων αποτελούν αυτή τη στιγμή το Top-5 των δημοφιλέστερων κλάδων επιχειρηματικής δραστηριότητας των νεοφυών επιχειρήσεων.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στους συνεργάτες του γραφείου μας.
